भाऊसाहेब फुंडकर फळबाग लागवड योजना

भारत हा कृषीप्रधान देश असून जवळपास 70% ते 75% लोकसंख्या शेतीवर अवलंबून आहे. मात्र, गारपीट, चक्रीवादळ, अतिवृष्टी, कोरडा आणि ओला दुष्काळ अशा नैसर्गिक संकटांमुळे शेतकऱ्यांचे प्रचंड नुकसान होते, ज्यामुळे त्यांचा उदरनिर्वाह कठीण बनतो. या संकटांवर उपाय करण्यासाठी आणि शेती व फळबागा यांमधून शाश्वत उत्पन्न मिळवून देण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने भाऊसाहेब फुंडकर फळबाग लागवड योजना सुरू केली आहे.

भाऊसाहेब फुंडकर फळबाग लागवड योजनेचे महत्त्व आणि उद्दिष्टे

1990 पासून रोजगार हमी योजनेशी संलग्न असलेल्या या योजनेला आता महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA) अंतर्गत अधिक विस्तार दिला आहे. या योजनेद्वारे लहान आणि अल्प भूधारक शेतकरी तसेच अनुसूचित जाती-जमातीच्या शेतकऱ्यांना 2 हेक्टरपर्यंत फळबाग लागवडीसाठी आर्थिक सहाय्य दिले जाते. या योजनेचा उद्देश भारत सरकारच्या 2022 पर्यंत शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट करण्याच्या उद्दिष्टाशी सुसंगत आहे.

महत्त्वाचे उद्दिष्टे

1. शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवणे:
   फळबागा लागवड करून शाश्वत उत्पन्नाचा स्रोत निर्माण करणे.
2. हवामान बदलाशी जुळवून घेणे:
   नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन करून हवामान बदलाचा दाहक प्रभाव कमी करणे.
3. फळबागांचे प्रोत्साहन:
   बारमाही फळझाडांची लागवड करण्यासाठी शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य देणे.
4. लहान आणि अल्प भूधारक शेतकऱ्यांना प्राधान्य:
   पूर्णतः शेतीवर अवलंबून असलेल्या शेतकऱ्यांना प्राधान्य देऊन त्यांचे जीवनमान उंचावणे.

भाऊसाहेब फुंडकर फळबाग लागवड योजनेसाठी पात्रता

शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील अटी पूर्ण कराव्या लागतील:

1. महाराष्ट्रातील रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
2. 7/12 उताऱ्यावर स्वतःच्या नावाने जमीन नोंद असावी.
3. ठिबक सिंचन प्रणाली बसवणे बंधनकारक आहे.
4. वैयक्तिक लाभार्थ्यांना प्राधान्य: संस्थात्मक लाभार्थ्यांना या योजनेचा लाभ मिळणार नाही.
5. सहभागी क्षेत्र असल्यास खातेदारांची संमती आवश्यक: सामाईक जमीन असल्यास सर्व भागधारकांची संमती मिळवणे गरजेचे आहे.
6. ज्यांना शेती हा एकमेव आधार आहे त्यांना प्राधान्य दिले जाईल.
7. वनअधिकार मान्यता: 2006 च्या वनअधिकार कायद्यानुसार जंगल पट्ट्यांचे धारक लाभ घेऊ शकतात.
8. इतर योजनांचा लाभ घेतलेल्या जमिनींसाठी पात्रता नाही: ज्या जमिनीवर आधीपासून इतर योजनांतर्गत फळबाग लागवड केली आहे, त्या या योजनेसाठी पात्र ठरणार नाहीत.

आवश्यक कागदपत्रे

योजनेसाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे जमा करणे आवश्यक आहे:

1. 7/12 उतारा
2. 8-A उतारा
3. आधार कार्ड
4. पासपोर्ट साइज फोटो
5. सामाईक क्षेत्र असल्यास भागधारकांची संमतीपत्रे
6. जात प्रमाणपत्र (SC/ST साठी)
7. अर्जदाराचा मोबाईल क्रमांक
8. विहित नमुन्यातील अर्ज

टीप: सरकारी धोरणांमध्ये वेळोवेळी बदल होऊ शकतात. अधिक माहिती आणि कागदपत्रांची पडताळणीसाठी नजिकच्या कृषी कार्यालयाशी संपर्क साधावा.

अनुदानाचे स्वरूप

या योजनेत अनुदानाची रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या आधार लिंक केलेल्या बँक खात्यावर टप्प्याटप्प्याने तीन वर्षांत जमा केली जाते.

झाडांच्या जगण्याचे निकष:

1. पहिल्या वर्षी झाडांची किमान 80% जगण्याची टक्केवारी राखावी लागते.
2. दुसऱ्या वर्षी ही टक्केवारी 90% राखणे आवश्यक आहे.

पिकांची यादी:

या योजनेअंतर्गत आंबा, काजू, पेरू, सपोटा, डाळिंब, कागदी लिंबू, नारळ, चिंच, अंजीर, आवळा, कोकम, जॅकफ्रूट, जामुन, संत्री आणि मोसंबी यासारख्या 16 बारमाही फळपिकांची लागवड करता येते.

जमिनीचा समावेश:

1. कोकण विभाग: 0.10 ते 10 हेक्टरपर्यंत लागवडीसाठी पात्र.
2. महाराष्ट्रातील इतर भाग: 0.20 ते 6 हेक्टरपर्यंत लागवडीसाठी पात्र.

अर्ज प्रक्रिया (ऑनलाइन पद्धत)

1. महाडीबीटी पोर्टलला भेट द्या:
   https://mahadbt.maharashtra.gov.in/
2. नोंदणी किंवा लॉगिन:
   नवीन खाते तयार करा किंवा विद्यमान खाते वापरा.
3. शेतकरी योजना निवडा:
   “शेतकरी योजना” पर्यायावर क्लिक करून भाऊसाहेब फुंडकर फळबाग लागवड योजना निवडा.
4. अर्ज भरा:
   आवश्यक माहिती जसे की जमीन, आधार क्रमांक, आणि बँक खात्याचे तपशील भरावे.
5. कागदपत्रे अपलोड करा:
   मागणी केलेली सर्व कागदपत्रे अपलोड करा.
6. अर्ज सादर करा:
   भरलेला अर्ज सबमिट करा आणि प्रक्रिया पूर्ण करा.

योजना का निवडावी?

भाऊसाहेब फुंडकर फळबाग लागवड योजना ही फक्त आर्थिक मदतच देत नाही, तर शाश्वत शेतीला प्रोत्साहन देते. शेतकऱ्यांना एक स्थिर आणि दीर्घकालीन उत्पन्नाचा स्रोत मिळवून देत, पर्यावरणीय संसाधनांचे संवर्धन करण्यास देखील मदत होते.

महाराष्ट्रातील शेतकरी ही योजना स्वीकारून आपले जीवनमान सुधारू शकतात आणि भविष्यासाठी शाश्वत शेतीचा पाया घालू शकतात.